Wanneer zelfs de lerarenvakbond in het vreedzame Zweden de veiligheid van hun scholen aan de kaak stelt, is het waarschijnlijk tijd om te luisteren. Hoewel de situatie gelukkig lang niet zo ernstig is als in de VS, hebben er zowel in Zweden als in Finland – landen die bekend staan om hun open, progressieve scholen – gewelddadige aanvallen plaatsgevonden. In Noorwegen is er een toenemende frequentie van geweld en bedreigingen op scholen, vooral in Oslo. Dit betekent echter geenszins dat dit alleen een probleem van de grote steden is. De trend is veel algemener.
Uiteraard moeten we ervoor zorgen dat alle scholen veilige havens blijven voor alle betrokkenen. Maar hoe doen we dat zonder hun openheid in gevaar te brengen?
Een moeilijk evenwicht
Telkens als er bepaalde veiligheidsmaatregelen worden voorgesteld, komt er meestal verzet van mensen die vinden dat ze indruisen tegen de vertrouwenscomponent van het Europese schoolsysteem. Scholen worden verondersteld open, aangename plaatsen te zijn, en als je camera’s, hekken, sloten of zelfs volledige bodyscans van iedereen die binnenkomt gaat installeren, zal dat de zaken drastisch veranderen.
Het is duidelijk dat niemand wil dat school aanvoelt als een gevangenis.
De trend in Europa gaat eerder in de richting van gevechten, bedreigingen of vandalisme dan van schietpartijen op scholen. Je zou kunnen stellen dat onze zorgen over het laatste overdreven zijn, wat ook betekent dat er minder strenge maatregelen nodig zijn. Het is heel goed mogelijk dat de beste oplossing vooral de meer voorkomende incidenten zou aanpakken, zonder het niveau van metaaldetectoren of bodyscanners te bereiken. Als de oplossing ook kan helpen om de meest extreme situaties te voorkomen, is dat mooi meegenomen.
Hoe zou een oplossing eruit zien?
Het ligt voor de hand om voor antwoorden naar Finland te kijken, omdat hun schoolsysteem van wereldklasse is, maar ook omdat zij een paar jaar geleden twee schietpartijen hebben meegemaakt, allebei binnen elf maanden na elkaar. Ze overwogen maatregelen zoals kogelvrij glas en metaaldetectoren bij de ingangen, maar kwamen uiteindelijk uit op een subtielere aanpak, die de omgeving van vertrouwen intact zou houden. In een officieel rapport werd aanbevolen dat elke school rampenplannen moest opstellen (en oefenen!) en jaarlijks evacuatieoefeningen moest houden, naast meer bouwkundige maatregelen zoals vluchtroutes en glazen wanden.
Wij willen hier ook aan toevoegen dat snelle communicatie essentieel is om een noodplan te laten werken. De meeste incidenten zijn binnen 10-15 minuten voorbij, dus snel handelen is essentieel. Als we afzien van mogelijk extreme maatregelen zoals sterke sloten of metaaldetectoren, is het minste wat we kunnen doen ervoor zorgen dat de relevante mensen onmiddellijk in detail op de hoogte worden gebracht van aanhoudende dreigingen als die zich zouden voordoen.
Dit is iets om in gedachten te houden voor degenen die nog twijfelen. De keuze is uiteindelijk aan elke school of de gemeente waartoe de school behoort, maar geen enkele voorzorgsmaatregel nemen is waarschijnlijk een beetje te naïef.